Transformacja energetyczna
Czym jest efektywność energetyczna?
Czym jest efektywność energetyczna i dlaczego jest tak ważna dla organizacji i naszego środowiska? Na te i wiele innych pytań odpowiedzi szukaliśmy podczas spotkań, szkoleń, konferencji. Realizacja wymagań Ustawy o efektywności energetycznej w zakresie obowiązku wykonania auditów energetycznych przedsiębiorstw pokazała, że tematyka wbrew pozorom nie jest prosta.
Wydawać się może, że opracowane przez specjalistów wnioski będą jednoznaczną wskazówką do optymalizacji zużycia energii i poprawy efektywności energetycznej. Tylko co to właściwie znaczy? Jedną z definicji efektywności energetycznej przywołuje norma ISO 50001:2018 - jest to stosunek lub zależność ilościowa między wydajnością, usługą, jakością, materiałami lub energią zużytą z uwzględnieniem nośnika energii a wejściowym zużyciem energii. I tu zaczyna się długa lista pytań: jak porównać różne nośniki energii? A co, jeśli w procesach energia jest kilkukrotnie przetwarzana (np. paliwo – para wodna – energia cieplna lub mechaniczna – produkt; energia elektryczna – sprężone powietrze – energia mechaniczna – produkt)? Które działania w poszczególnych procesach w firmie mają wpływ na efekt końcowy? Jak duży jest ten wpływ i czym zająć się w pierwszej kolejności?
Efektywność energetyczna: Pakiet klimatyczno-energetyczny
10 stycznia 2007 r. Komisja Europejska przedstawiła tak zwany pakiet klimatyczno-energetyczny, zawierający następujące cele dla UE:
- zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych przynajmniej o 20% w 2020 r. w porównaniu do bazowego 1990 r.;
- zwiększenie udziału energii ze źródeł odnawialnych w zużyciu energii końcowej do 20% w 2020 r., w tym 10% udziału biopaliw w zużyciu paliw pędnych;
- zwiększenie efektywności wykorzystania energii o 20% do 2020 r. w porównaniu do prognozy zapotrzebowania na paliwa i energię;
- ograniczenie w emisji CO2 nie tylko w przemyśle, ale również w transporcie, budownictwie, usługach, rolnictwie, przetwórstwie odpadów;
- promowanie najnowszych technologii w zakresie przechwytywania i bezpiecznego składowania pod ziemią dwutlenku węgla;
- zapewnienie 20% udziału OZE w bilansie energetycznym UE z uwzględnieniem trzech sektorów gospodarki – produkcji energii elektrycznej, ciepłownictwa oraz transportu.
Do dziś postawione wymagania budzą duże emocje i dyskusje związane z wykonalnością tych założeń przez poszczególne państwa wchodzące w skład Wspólnoty. Każde z założeń wiąże się z koniecznością zmian w gospodarce i finansowaniu w zakresie pozyskiwania i użytkowania energii.
Porozumienie Paryskie
Jednym z kolejnych kroków w kierunku ochrony klimatu jest zawarte w 2016 roku Porozumienie Paryskie. Główne założenia tego porozumienia to:
- ograniczenie wzrostu średniej temperatury globalnej do poziomu znacznie niższego niż 2°C powyżej poziomu przedindustrialnego oraz podejmowanie wysiłków mających na celu ograniczenie wzrostu temperatury do 1,5°C powyżej poziomu przedindustrialnego, uznając, że to znacząco zmniejszy ryzyka związane ze zmianami klimatu i ich skutki;
- zwiększenie zdolności do adaptacji do negatywnych skutków zmian klimatu oraz wspieranie odporności na zmiany klimatu i rozwoju związanego z niską emisją gazów cieplarnianych w sposób niezagrażający produkcji żywności;
- zapewnienie spójności przepływów finansowych ze ścieżką prowadzącą do niskiego poziomu emisji gazów.
Podczas odbywającej się w grudniu 2018 w Katowicach Konferencji Klimatycznej ONZ (COP24) podsumowano negocjacje związane z:
Efektywność energetyczna: Dyrektywa 2012/27/WE w sprawie efektywności energetycznej
W listopadzie 2012 roku, w Dzienniku Urzędowym UE została opublikowana dyrektywa 2012/27/UE w sprawie efektywności energetycznej, mająca kontynuować wskazany przez strategiczne dokumenty kierunek działań i zapewnić realizację przyjętych założeń w praktyce. Jej podstawowym celem jest stworzenie ogólnej struktury, w ramach której powinny funkcjonować środki służące wspieraniu efektywności energetycznej w UE, a także usunięcie barier na rynku energii i zapewnienie jego prawidłowego działania. Wiele postanowień dyrektywy odnosi się do budownictwa lub związanych z nim zagadnień.
11 grudnia 2018 opublikowane zostało ROZPORZĄDZENIE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY (UE) 2018/1999 w sprawie zarządzania unią energetyczną i działaniami w dziedzinie klimatu, zmiany rozporządzeń Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 663/2009 i (WE) nr 715/2009, dyrektyw Parlamentu Europejskiego i Rady 94/22/WE, 98/70/WE, 2009/31/WE, 2009/73/WE, 2010/31/UE, 2012/27/UE i 2013/30/UE, dyrektyw Rady 2009/119/WE i (EU) 2015/652 oraz uchylenia rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 525/2013.
Podstawowe wymagania zawarte w tym dokumencie, będące konsekwencją opisywanych powyżej porozumień, dotyczą:
- strategii i środków służących realizacji założeń i osiągnięciu celów unii energetycznej oraz wywiązaniu się z długoterminowych zobowiązań Unii do redukcji emisji gazów cieplarnianych zgodnie z Porozumieniem paryskim, a w pierwszym okresie dziesięcioletnim od 2021 r. do 2030 r. - zwłaszcza osiągnięciu celów Unii na 2030 r. w dziedzinie energii i klimatu;
- pobudzenia współpracy między państwami członkowskimi, w tym w stosownych przypadkach na szczeblu regionalnym, służącej realizacji założeń i osiąganiu celów unii energetycznej;
- zapewnienia terminowości, przejrzystości, dokładności, spójności, porównywalności i kompletności składania przez Unię i jej państwa członkowskie sprawozdań do Sekretariatu UNFCCC i Porozumienia paryskiego;
- przyczyniania się do większej pewności regulacyjnej i do większej pewności dla inwestorów oraz do pełnego wykorzystania możliwości rozwoju gospodarczego, stymulowania inwestycji, tworzenia miejsc pracy i spójności społecznej.
Efektywność energetyczna: DYREKTYWA z dnia 16 grudnia 2002 r. w sprawie charakterystyki energetycznej budynków
Obowiązek posiadania świadectwa charakterystyki energetycznej nieruchomości (popularnie certyfikatu energetycznego, paszportu energetycznego) wynika z prawa europejskiego. Zobowiązania państw członkowskich Unii Europejskiej zapisane w Dyrektywie 2002/91/EC, zostały wprowadzone do polskiego prawa przez nowelizację ustawy Prawo Budowlane.
Konieczność sporządzania świadectwa charakterystyki energetycznej obowiązuje od 1 stycznia 2009 r. Świadectwo należy wykonać dla każdego budynku lub lokalu oddawanego do użytkowania oraz budynku podlegającego zbyciu lub wynajmowi. Świadectwo jest sporządzane na podstawie oceny energetycznej, polegającej na określeniu wielu różnych parametrów energetycznych (zintegrowanej charakterystyce energetycznej).
Niniejsza dyrektywa ustanawia wymagania w zakresie:
- ram ogólnych dla metodologii obliczania zintegrowanej charakterystyki energetycznej budynków;
- zastosowania minimalnych wymagań dotyczących charakterystyki energetycznej nowych budynków;
- zastosowania minimalnych wymagań dotyczących charakterystyki energetycznej dużych budynków istniejących, podlegających ważniejszej renowacji;
- certyfikacji energetycznej budynków; i
- regularnej kontroli kotłów i systemów klimatyzacji w budynkach.
Efektywność energetyczna: Przepisy krajowe
Ustawa z dnia 29 sierpnia 2014 r. o charakterystyce energetycznej budynków
9 marca 2015 r. weszła w życie Ustawa z dnia 29 sierpnia 2014 r. o charakterystyce energetycznej budynków. Ustawa implementuje Dyrektywę 2010/31/UE z dnia 19 maja 2010 r. w sprawie charakterystyki energetycznej budynków. W dotychczasowym stanie prawnym kwestie związane ze świadectwami charakterystyki energetycznej i kontrolą systemów ogrzewania i klimatyzacji były uregulowane w ustawie z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane.
Ustawa obejmuje m.in. następujące kwestie:
- zapewnia weryfikację świadectw charakterystyki energetycznej oraz protokołów z przeglądów systemów ogrzewania (w tym kotłów) i systemów klimatyzacji przez niezależny organ;
- wprowadza obowiązek podawania informacji dotyczącej rocznego zapotrzebowania na energię końcową budynków w reklamach, w przypadku gdy dla budynku sporządzono świadectwo;
- zobowiązuje do opracowania krajowego planu mającego na celu zwiększenie liczby budynków o niskim zużyciu energii;
- wprowadza obowiązek posiadania świadectwa dla budynków zajmowanych przez organy wymiaru sprawiedliwości, prokuraturę oraz organy administracji publicznej o powierzchni większej niż 250 m², w których dokonywana jest obsługa interesantów;
- wprowadza obowiązek ich umieszczania w widocznym miejscu;
- wprowadza obowiązek umieszczania świadectw charakterystyki energetycznej w widocznym miejscu, w przypadku budynków o powierzchni użytkowej przekraczającej 500 m², w którym są świadczone usługi dla ludności;
- wprowadza obowiązek regularnych kontroli systemów ogrzewania i systemów klimatyzacji przez uprawnione osoby;
- zmienia wymogi w zakresie posiadanego wykształcenia dla osób ubiegających się o wpis do wykazu osób uprawnionych do sporządzania świadectw charakterystyki energetycznej budynków, a także rozszerza katalog osób, które mogą ubiegać się o wpis do wykazu osób uprawnionych do kontroli systemów ogrzewania i systemów klimatyzacji.
Dotychczasowe doświadczenia pokazują, że realizacja wymagań zawartych w ww. ustawie w różny sposób przebiega w przedsiębiorstwach. Brak systematycznej weryfikacji wymagań prawnych, zwłaszcza zapisów w rozporządzeniach wykonawczych, powoduje zaniedbania w realizacji obowiązków. Rozwiązaniem pozwalającym na uszczelnienie podejścia w tym zakresie jest wykorzystanie wymagań ISO 50001 – konieczność analizy wymagań związanych z prowadzoną działalnością i potwierdzenie spełniania tych wymagań porządkuje podejście oraz pozwala na przypisanie zadań związanych z regularnym podejmowaniem działań i sprawdzaniem zmian w wymaganiach z danego zakresu.
USTAWA z dnia 20 maja 2016 r. o efektywności energetycznej
Ustawa wdraża wymagania zawarte w omawianej wcześniej dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/27/UE w sprawie efektywności energetycznej.
Podstawowe kwestie regulowane przez Ustawę to:
- opracowywania krajowego planu działań dotyczącego efektywności energetycznej;
- zadania jednostek sektora publicznego w zakresie efektywności energetycznej;
- zasady realizacji obowiązku uzyskania oszczędności energii;
- zasady przeprowadzania audytu energetycznego przedsiębiorstwa.
Dla przedsiębiorców najbardziej interesujące są zagadnienia związane z uzyskiwaniem oszczędności energetycznej i możliwością uzyskania zwrotu poniesionych nakładów inwestycyjnych poprzez sprzedaż tzw. „białych certyfikatów”. Rozporządzenie wykonawcze reguluje zasady sporządzania audytów efektywności energetycznej oraz rozliczania inwestycji. Warto zapoznać się bliżej z tymi regulacjami, istnieje bowiem możliwość odzyskania części środków zainwestowanych w zmiany związane z efektywnością energetyczną. Jednak prawidłowe podejście do planowania, realizacji i rozliczania poszczególnych inwestycji wymaga systematycznego podejścia do zagadnienia. Nie wystarczy dobry projekt i audyt efektywności energetycznej – ważne jest właściwe zarządzanie realizacją zadania i monitorowanie uzyskanych efektów.
Kolejnym istotnym dla przedsiębiorców zagadnieniem jest wykonanie audytu energetycznego. Zgodnie z wymaganiem ustawy większość zobowiązanych podmiotów do 31.09.2017 roku zleciła lub wykonała samodzielnie taki audyt.
Efektywność energetyczna: System zarządzania energią zgodny z wymaganiami ISO 50001
Celem normy EN ISO 50001 jest umożliwienie organizacjom wdrożenia systemów i procesów niezbędnych do poprawy efektywności energetycznej. Norma ISO 50001 określa wymagania dla systemu zarządzania energią, na podstawie których organizacja może rozwijać i wdrażać politykę energetyczną, określać cele, zadania i programy energetyczne zawierające zgodność z przepisami prawnymi i informacje związane z istotnymi zagadnieniami dotyczącymi użytkowania energii.
Podstawowe korzyści związane z systemowym podejściem do zarządzania energią to:
- efektywne zarządzanie energią w organizacji poprzez identyfikację i kontrolę nad energochłonnymi obszarami działalności;
- racjonalne planowanie wydatków na zużycie energii i co za tym idzie– zmniejszenie energochłonności produktów oraz kosztów prowadzenia działalności;
- analiza i stosowanie najlepszych praktyk w obszarze zarządzania i wykorzystywania energii;
- redukcja emisji gazów cieplarnianych.
Wdrożenie i utrzymanie realizacji wymagań ISO 50001 wpisuje się jednoznacznie w trendy i projekty dotyczące zmian w zakresie polityki energetycznej oraz działania na rzecz ochrony klimatu. Konieczność systematycznego planowania zadań poprawiających efektywność energetyczną oraz regularne sprawdzanie wyników pozwala na „ewolucyjne” przejście przez coraz bardziej restrykcyjne ramy funkcjonowania firm. Ponadto bieżące analizowanie otoczenia biznesowego i świadome spełnianie wymagań pozwala na zapewnienie stabilnego rozwoju oraz ograniczenie ryzyka biznesowego związanego z bezpieczeństwem energetycznym.
Podczas odbywającego się w czerwcu 2022 w Katowicach World Urban Forum 2022 tematem przewodnim jest „Nowa Agenda Miejska 2030. Dążąc do zrównoważonej i sprawiedliwej transformacji miast”.
WUF 2022
World Urban Forum w Katowicach ma być okazją do oceny dotychczasowych postępów wdrażania i wzmocnienia wysiłków na rzecz realizacji Nowej Agendy Miejskiej ONZ. Chodzi o spojrzenie na ten dokument jako drogę do sprawiedliwej transformacji miast i osiedli ludzkich. Proponowany temat przewodni jest bezpośrednio związany z doświadczeniami rozwoju miasta Katowice. Wpisuje się w Plan Strategiczny UN-HABITAT na lata 2020-2025, w którym podkreślono wyzwania i konieczność transformacji miast i osiedli ludzkich. Motto „W sercu przemian” bezpośrednio nawiązuje do logotypu Katowic w kształcie serca.
Wśród tematów szczegółowych Forum nie zabrakło tych w trosce o środowisko:
- Ograniczenie nierówności przestrzennych i ubóstwa w społecznościach w procesach miejsko-wiejskich;
- Wzrost wspólnego dobrobytu miast i regionów;
- Wzmocnienie działań na rzecz ochrony klimatu i poprawy stanu środowiska miejskiego;
- Skuteczne przeciwdziałanie sytuacjom kryzysowym w miastach i reagowanie;
- Włączenie społeczne;
- Obszary przekrojowe;
- Czynniki napędzające zmiany;
- Czynniki zwiększające skuteczność organizacji.
Katowice są też przykładem miasta, które realizuje cele zrównoważonego rozwoju. To jak miasto dba o czystą wodę, dostępność energii i klimat, jest widoczne:
Źródło Broszura aplikacyjna WUF 2022